پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

در حوادثی عظیم شبیه انفجار رخ داده در بندر شهید رجایی، به‌طور معمول شرکت‌های بیمه محلی قادر به پوشش کامل خسارت‌ها نیستند. آن‌ها معمولا از طریق سازوکاری به «بیمه اتکایی» ریسک موجود را میان شرکت‌های بزرگ تقسیم می‌کنند. اما در ایران، به‌دلیل تحریم‌های اقتصادی، شرکت‌های بیمه خارجی از بازار خارج شده‌اند و بیمه‌گران داخلی عملاً بدون پشتوانه اتکایی معتبر، تنها مانده‌اند.به گفته رئیس کمیسیون عمران مجلس، «بیش از ده‌هزار کانتینر» در جریان این حادثه نابود شده‌اند. در کنار آن، برآوردها حاکی است حدود دو هزار خودروی پارک‌شده در محوطه بندر نیز آسیب دیده‌اند. تمامی این موارد مشمول پرداخت خسارت‌اند. هرچند مسئولان صنعت بیمه و شرکت‌های مرتبط با این حادثه به مردم اطمینان دادند که خسارت‌ها پرداخت می شود، ولی مساله اصلی این است که این حجم از خسارت نه‌ تنها توان مالی برخی بیمه‌گران کوچک را به چالش می‌کشد، بلکه به باور کارشناسان صنعت بیمه، می‌تواند زنجیره‌ای از ورشکستگی و بحران‌های ثانویه در این صنعت رقم بزند.چند شرکت بیمه‌ای برای این بندر بیمه‌نامه صادر کردند. بیمه البرز برای سازمان بنادر، بیمه سینا برای شرکت حمل‌ونقل دریایی، بیمه امید برای بخشی از کالاها، و سایر شرکت‌ها هم درگیر هستند. اما هیچ‌کدام از آن‌ها به‌تنهایی تاب پرداخت خسارت چنین حادثه‌ای را ندارند.

ساختار درآمدزای انبارداری در بنادر کشور به‌گونه‌ای طراحی شده که منافع برخی دستگاه‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط در ماندگاری طولانی‌تر کالاها در انبارها تأمین می‌شود؛ همین موضوع باعث کاهش انگیزه برای تسهیل فرآیند ترخیص و بهینه‌سازی عملکرد بنادر شده است.پس از حادثه انفجار در بندر شهید رجایی و پیامدهای آن، مقامات رسمی کشور، از جمله مسعود پزشکیان رئیس جمهور، به‌طور صریح از شیوه مدیریت بندر انتقاد کردند. پزشکیان در سخنانی تأکید کرد که باید از خود بپرسیم چرا ۱۴۰ هزار کانتینر در بندر نگهداری می‌شوند و چرا این وضعیت به‌عنوان یک «چرخه طبیعی» پذیرفته شده است؟ از سوی دیگر، بروکراسی طولانی و ناکارآمد، از جمله ارزیابی‌های گمرکی و تعیین منشأ ارز نیز به این مشکل دامن می‌زند. در بندر شهید رجایی، فرآیندهای گمرکی پیچیده و ناکارآمد همچنان به شیوه‌های سنتی مانند ارزیابی فیزیکی کالاها وابسته است. این روش‌ها نه‌تنها زمان‌بر هستند، بلکه امکان بروز تخلفاتی مانند گم شدن کالا یا سوءاستفاده از اسناد را نیز افزایش می‌دهند. نتیجه این وضعیت، توقف کالاها در بندر و افزایش هزینه‌های انبارداری است که به‌طور مستقیم به ضرر بازرگانان و اقتصاد کشور تمام می‌شود.

شنبه ۶ اردیبهشت ماه ۱۴۰۴، انفجار بزرگی در اسکله شهید رجایی، بندرعباس به وقوع پیوست و در برآورد‌های اولیه دارای هزار مجروح، پیش بینی بالغ بر ۵۰ کشته و مفقودی و خساراتی در حدود یک میلیارد دلار بوده است. تحلیل این رویداد سیاه از منظر‌ها و دریچه‌های فکر-اجرایی گوناگون قابل بررسی است. برخی به درست و یا نادرست و بشکلی وسواس گونه به دنبال شناخت علل انفجار و ارتباط آن با صنایع موشکی کشور هستند. گروهی غرق در رویداد شده و بشکلی عاطفی درخصوص آمار کشته‌ها و مجروحین و مفقودین حادثه صحبت می‌کنند. جماعتی از چهارگانه خون-عرق-آتش-غریب، حرف می‌زنند. دسته‌ای از علل وقوع در سه گانه حادثه-خرابکاری-اهمال می‌گویند. قلیلی از کارشناسان از درس‌های آینده صحبت می‌کنند و غیره. این حادثه، هرچه که باشد و به هر علتی که بوجود آمده باشد، حادثه‌ای دردناک است. اما تاکید اینجاست که بدون نظرداشت به نگاهی جامع و چندجانبه، نمی‌توان اقدام به مدیریت بهیه اوضاع و تبدیل تهدید‌ها به فرصت نمود.